RUH SAĞLIĞI VE HUKUK SORULARI

Bipolar Yaşam Derneğinin derlediği Bipolar Bozukluk Hakkında Sıkça Sorulan Hukuk Soruları : S1: Doktorların tedavi ile ilgili tuttuğu kayıtları ve belgeleri hastaların görme hakkı var mıdır? Tedavi gören kişi çocuk ise ailesi çocuğa ait bilgileri görebilir mi? C1: Dosyaları hekimler ve kurum veri kaynağı olarak kullanır. Hastaya, yakınlarına veya üçüncü şahıslara verilmez. İstendiğinde dosya özeti epikriz (hastayla ilgili teşhis, uygulanan tedavi ve sonuçları gibi detaylı bilgilerden oluşan rapor) gereği şeklinde verilir. ——————————————————————————– S2: Bipolar bozukluk tedavisi gören çocuk sahibi bir kişi boşanma sürecine girerse çocuğun velayetini alma konusunda hastalığın olumsuz etkisi olur mu? Eğer hastalık döneminde işsiz olması nedeniyle boşanmada velayeti karşı taraf aldıysa hastanın sonrasında velayeti geri alması mümkün müdür? C2: Evet, hastalık velayeti almasına engel olabilir. Tekrar velayeti almak için bir bilirkişi raporu gerekecektir. ——————————————————————————– S3: Atak döneminde hastanın aldığı yanlış kararlar ve bunların sebep olduğu maddi zararların yasal olarak telafisi mümkün müdür? (Örneğin, aşırı kredi kartı borcu nedeniyle haczedilen mallar, imzalanan kontratlar, aracını değeri altında satması, dairesini bağışlama). C3: Hasta, manik dönem sırasında yaptığı harcamaların getirdiği sorumluluklardan kurtulamaz. Ancak, hastalığının farkına varıp bunu kullanarak hastayı zarara uğratanlar varsa hasta dava açıp kayıplarının telafisini isteyebilir. Örneğin, hastanın aracını hastalığı kullanarak değerinin altında satın alan kişiye karşı hasta ‘satış işlemi iptal davası’ açabilir. ——————————————————————————– S4: Türk Ceza Kanununa göre bipolar bozukluk hastası cezai ehliyete sahip midir? Atak döneminde bir suç işlerse yasal bir istisnai durum var mıdır? C4: Her hastanın, geçirdiği her bir dönemin ve işlenen suçun üç etken olarak birlikte değerlendirilmesiyle ceza sorumluluğu kararına varılır. Her durum kendisine özgü olacağından genelleme yapılamaz. ——————————————————————————– S5: Bipolar bozukluk tedavisi gören kişi askere alınır mı? Alınıyorsa, askerlik hizmeti müddetince tedaviyi rahatça devam ettirme açısından sahip olduğu yasal haklar nelerdir, bu yönde özel bir düzenleme var mıdır? C5: Hastalar, askerlik öncesinde hastalığı ilgili şubeye bildirmelidir. Şube hastayı asker hastanesine sevk eder ve muayene sonucuna göre ilgili karar, ‘askerliğe elverişli’, ‘erteleme’ veya ‘elverişli değil’ şeklinde çıkabilir. ——————————————————————————– S6: Öğrenci olan bipolar bozukluk hastaları ilaçlar ve ataklar nedeniyle sorumluluklarını yerine getiremediklerinde hastalığın zorlukları nedeniyle madur olmalarını önlemek ile ilgili yasa ve yönetmelikler var mıdır? (örneğin ödevini daha geç teslim edebilmesi, sınavları tekrar alması…) C6: Öğrencilere hastalık dönemini kolaylaştırıcı esneklik tanıyan bir yasa söz konusu değildir. Ancak hastalığın şiddetli olduğu dönemlerde kayıt dondurma hakkı vardır. ——————————————————————————– S7: Hastaya uzun bir süre boyunca yanlış teşhis konulmuş (ör: şizofreni), yanlış tedavi uygulanmışsa; ve bir dönem sonra aynı hasta başka bir sağlık kuruluşunda doğru teşhis sonucu daha iyi olduğunu ve yaşam kalitesinin yükseldiğini görürse önceki tıp uzmanlarına karşı yasal hakları nelerdir? C7: Bipolar hastalara şizofreni, şizofren hastalara bipolar tanısı konulması sık rastlanan durumlardır. Özellikle ilk dönemlerde “yanlış tanının günahı olmaz”. Doğru tanıyı koyan ekip aradan geçen süredeki gidişatı anlayarak öğrenme avantajını kullanmıştır. Eğer ilk tanıyı koyan(lar)ın vijdan muhasebesi yapması isteniyorsa durumu kendilerine aktarmak önerilir. ——————————————————————————– S8: Hukuki metinlerde pisikolojik rahatsızlıklar için kullanılan “akıl hastalığı” daha uygun bir terimle değiştirilebilir mi? C8: Akıl hastalığı, psikotik bozuklukları kapsayan bir terimdir. Bu terim, bipolar hastaların psikotik mani ve psikotik depresyon evrelerini de kapsar. Yaşanan deneyimler göstermiştir ki terimleri suçlamak durumu iyileştirmez. Hastaları etiketleyen unsurlar kelimeler değil kişilerdir. Türkiye’de bir dönem “deli değil, akıl hastası” kampanyaları yürütülmüştür. Bugün bu ifade “akıl hastası değil psikiyatrik hasta” şeklinde değiştirilse de bir süre sonra bu terimin de zihinlerde kirlenmesi mümkündür. ——————————————————————————– S9: Bipolar bozukluk tedavisi gören kişiler istediği her mesleği seçebilir mi, devlet memuru olabilir mi? C9: Bipolar hastalar mevzuat gereği polis, subay, pilot, kaptan vs. mesleklerini yapamazlar. Memurluk için genel bir yasak söz konusu değildir, çalışacağı işe bağlıdır. ——————————————————————————– S10: Kişi işe girerken bipolar bozukluk tedavisi gördüğünü söylemek zorunda mıdır, söylemezse ve işveren durumu öğrenip bu nedenle işten çıkarırsa ne gibi haklara sahiptir? C10: Eğer başvurulan meslekte ‘ruh sağlığının tam olması’ koşulu yoksa söylemek zorunluluğu yoktur. Hasta işe girerken ruhsal hastalığı olmadığını beyan ederse ve ileride işten çıkarılırsa bu çıkarma hasta olduğu için değil, yalan beyanda bulunduğunuz için olacaktır. ——————————————————————————– S11: Tedavi gören kişi ilaçların yan etkileri nedeniyle görevini tam olarak yapamaz duruma gelirse malulen emekli olması mümkün müdür, bunun koşulları nelerdir? (örneğin on yıllık bir memur öğretmenin el titremesi ve kekeleme gibi yan etkiler nedeniyle ders vermekte zorlanması, vb.) C11: Öğretmenlik gibi mesleklerde durum hastanın kendisi veya amirinin başvurusu üzerine incelenir. Karar; ‘öğretmenlik yapar’, ‘büro görevi yapar’ veya ‘malülen emeklilik’ olarak çıkabilir. Hastalığın şiddeti ve tedaviye yanıta göre karar değişebilir. ——————————————————————————– S12: Bipolar bozukluğu olan bir hasta 2022 sayılı kanuna göre maaş alabilir mi, sağlık hizmetlerinden yararlanabilir mi? C12: Bir kişinin 2022 sayılı kanuna göre maaşa bağlanması için sakat veya malül olması, ayrıca gelirinin olmaması gerekir. Bipolar hastaları eğer geliri yoksa mal müdürlüklerine müracaat edebilirler. Yetkili kurumlara yönlendirilirler. Bipolar hastalar; tedaviyle tam düzelmede %0, kısmi düzelmede %30, tedaviye direnç varsa %70 iş gücü kaybına uğrarlar. Yasa % 40 – 69 arası işgücü kaybını sakatlık, %70 ve üzerini malüllük olarak tanımlar. Bu nedenle bipolar hastanın değerlendirme sonucu iş gücü kaybı %0 ile 70 arasında olabileceğinden maaş alması da hastalığının şiddeti ve tedaviye yanıt derecesine bağlı olacaktır. Diğer bir husus bu hastalık nedeniyle maaş bağlandığında, yılda bir kez kontrole tabi olmalarıdır. Sosyal, ekonomik ve hukuksal sorunlardan dolayı Ruh Sağlığı Yasası-Çok Geç Olmadan https://www.change.org/p/ruh-sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-yasas%C4%B1-%C3%A7ok-ge%C3%A7-olmadan