BİPOLAR BOZUKLUK HASTASI OLAN BİRİNİ DESTEKLEMEK (*)

‘ Acının fazlası güldürür, neşenin fazlası ağlatır.’ William Blake (İngiliz şair ve sanatçı. 1757-1827) “Neden bunlar bizim başımıza gelmek zorundaydı?” sorusu, zaman zaman yakınları bipolar bozukluktan etkilenmiş birçok insan tarafından haklı olarak sorulan bir sorudur. Bipolar bozukluk hasta kimseler için kişisel bir trajedi değildir. Yakınlarındaki herkes için de oldukça rahatsız edici bir durumdur. Ebeveynler, çocuklar, eşler ve arkadaşların tümü kendilerini hazırlıklı olmadıkları bir durumun ortasında bulabilirler. Hasta yakınları zaman zaman zorluklar yaşasalar da, hastaların yaşamlarını yeniden düzenlemelerine destek olur, en kötü zamanlarında onlara yardım ederler. Ayrıca önemli bir nokta da ailede bipolar bozukluk hastası birisinin olması aile hayatının güzelliklerini yaşayamayacağınız anlamına gelmez. Aşağıda günlük yaşamınızdan mahrum kalmadan yakınlarınıza hastalıkları sırasında yardımcı olmak için yapabileceğiniz birkaç şey belirtilmiştir: - Bipolar bozukluk hakkında öğrenebileceğiniz kadar çok şey öğrenin—ne kadar öğrenirseniz kendinizi o kadar daha az çaresiz hissedersiniz - Bölgenizdeki yerel destek gruplarını ve kuruluşlarını araştırın. - Deneyimlerinizi paylaşmak ve karşılıklı destek sağlamak için bakım verenler grubuna ya da aile ağlarına katılın. - İnternet üzerindeki destek gruplarını ve aile üyeleri forumlarını araştırın. - Birçoklarının sizinkine benzer hikayeleri ve deneyimleri bulunmaktadır. - Davranış sorunları olduğu dönemlerde bile yakınınızla iletişim yollarını açık tutun. Bu durumun her zaman değerini bilmeyebilirler ama emin olun bir gün anlayacaklardır. - Yinelemenin uyarıcı belirtileri hakkında bilgi edinin. - Yakınınızla birlikte kriz zamanlarında uygulanmak üzere bir “gelecek planı” oluşturun ki her ikiniz de böyle zamanlarda ne yapılması gerektiğini bilin. - Yakınınızın takvimlerle, günlüklerle ve diğer yardımcı araçlarla hayatını düzenlemesine yardımcı olun. - Yakınınızın tedavisini aksatıp aksatmadığını nazik bir şekilde kontrol edin. Aksatıyorsa neden aksattığını anlamaya çalışın. - İntiharın uyarıcı bulgularını öğrenin. Yakınınızın böyle bir tehlike içinde olduğunu hissederseniz acilen sağlık ekibiyle iletişime geçin. - Sorumluluğu gereğinden fazla yüklenmeyin – yakınınız mümkün olduğunca bağımsız yaşaması konusunda cesaretlendirilmelidir. - Sorumluluğun altında kalmayın- kendinizin de bir hayatı olduğunu unutmayın. Ayrıca diğer aile bireylerini de ihmal etmeyin. Onların da sizin ilgi ve sevginize ihtiyaçları vardır. Sorulabilecek sorular Birçok aile üyesi ve bakımverenler sevdiklerinin tedavisini yürüten ruh sağlığı ekibi ile yakın temas içindedir. Bu ekip bilgi ve tavsiye almak için iyi bir kaynaktır.Burada onlara sorabileceğiniz bazı sorular bulunmaktadır: - Bipolar bozukluk hakkında daha fazla bilgiye nereden ulaşabiliriz? - Yardım etmek için neler yapabiliriz? - Yakınımızın tedavisi hakkında bilgi verir misiniz? - Nereden aile terapisi alabiliriz? - Bakımveren destek grubu önerebilir misiniz? - Parasal konularda desteğe ihtiyacımız olursa buna nasıl ulaşabiliriz? - Biz tükendik. Geçici hasta bakımını yaptırabileceğimiz birilerini nasıl ayarlayabiliriz? - Kriz ya da tekrarlama durumunu engellemek için yapabileceğimiz bir şey var mı? - Hastalığın kriz durumuna hazırlık için ne yapabiliriz? - Kriz veya tekrarlama durumunda ne yapmalıyız? - Kriz veya tekrarlama durumunda kiminle irtibata geçmeliyiz? - Yakınımızın tedavisi hakkında sizinle doğrudan irtibata geçebilir miyiz? Hastaneye zorunlu yatış ve/ve ya tedavi için yapılacaklar Açıkçası yakınınızın zorla hastaneye yatırılması ile sonuçlanacak bir karar vermek hiç de kolay değildir. Bu hem sizde hem de yakınınızda gerginliğe neden olur ve hatta ilişkinizi bozabilir. Ancak öyle zamanlar olur ki yakınınız kendi sağlığı ile ilgili önemli kararları alamaz hale gelir. Durumu, kendisinin ve çevresindekilerin güvenliğini tehlikeye atacak kadar kötüleşebilir. Bu gibi durumlarda hastanın zorla hastaneye yatırılması uygun olabilir. Zorunlu yatış/tedavi emri/talebi ile ilgili yasal süreçler için sağlık ekibinizden, kaymakamlıktan ve destek gruplarından bilgi alabilirsiniz. Zorunlu yatış emri ile alıkonmuş kişilerin hakları Avrupa insan hakları beyannamesinin 5. ve 6. Maddesi tarafından korunmaktadır. Bu maddeler itiraz hakkı, kanuni temsilciliğe erişme hakkı ve bu alıkonulmanın nedenleriyle ilgili bilgilendirilme hakkını kapsamaktadır. İntihar etme riskini ele alma Pek çok bipolar bozukluk hastasının tatmin edici, üretken ve uzun hayatlar yaşıyor olması, bu hastalığın kötü sonuçlara yol açamayacağı anlamına gelmez. İntihar da bütün bunların en kötüsüdür. İntihar riskini azaltmaya yönelik bakım verenlerin yapabileceği pek çok şey varken, ne yazık ki bazıları engellenememektedir. Bu yüzden en kötüsü gerçekleştiğinde bile şunu unutmayın: BU SİZİN HATANIZ DEĞİL. Yakınınızdaki birini kaybetmenin verdiği o derin acıyı yaşarken bir de buna suçluluk duygusunu eklemeyin. İntihar riskini azaltabilecek tedbirler şunları içerir: - Sizin ve ailenizin/yakın arkadaşlarınızın intiharın uyarıcı bulgularını bildiğinden emin olun - Yakınınızın intihar hakkındaki fikirlerini konuşmaktan korkmayın—intihar hakkında konuşmak onu gerçekleştirmesi riskini artırmaz - Acil durumda kimi arayacağınızı bilin. - Yakınınızı telefonla yardım isteme konusunda ikna etmeye çalışın - Çevresini değiştirmeyi önerin—yürüyüşe çıkmak, bir arkadaşı ziyaret etmek ya da en azından başka bir odaya geçmek gibi - Geleceği planlayın—yakınınızla birlikte bir “yaşama planı” yazın. Bu şunları içerebilir: o Sağlık ekibinin iletişim numaraları o Arkadaşların ve ailenin iletişim bilgileri o Tıbbi tanı (eğer birden fazlaysa tanılar) o Kullanılmakta olan tedaviyle ilgili bilgiler o Yakınınızın almak istemediği tıbbi tedavi o Sağlık sigortası bilgileri o Acil yardım hattının numarası İntiharın uyarıcı bulguları - Sorumsuz ve tehlikeli davranışlar (artık ölmekten korkmuyormuş gibi) - Ölme isteğinden bahsetme - Umutsuz hissetme - Yardıma muhtaç hissetme - Kendini ailesi ve arkadaşlarına yük oluyormuş gibi hissetme - Çok fazla alkol kullanımı ve/veya madde kötüye kullanımı - Sosyal içe çekilme (yatak odasının kapısının sürekli kapalı olması) - Ölüm için hazırlık planları yapma (parasal durumları düzenleme, mal varlığını bağışlamak) - İntihar notu yazmak (*) Bipolar bozuklukla yaşamayı öğrenmek (Yardımcı Rehber) - Bristol-Myers Squibb Company işbirliği ile Otsuka Pharmaceutical Europe, Ltd. Tarafından yayınlanmıştır. 2011