BİPOLAR BOZUKLUKTA PSİKOEĞİTİM ve KİŞİSEL İLİŞKİLERİ YÖNETME (*)

‘ Yeter, yeter ağladıklarım; artık doymuşum Fecre, aya, güneşe; hepsi acı, boş, dipsiz’ Arthur Rimbaud (Fransız şair. 1854 -1891) Durumunuz hakkında ne kadar bilgi sahibi olursanız, durumunuzu kontrol altına almak da o kadar kolay olur. Psikoeğitim bu prensibi benimseyen, belirtilerinizin şiddetinin ve sıklığının azaltılması için düzenlenen bilgilerin deneyimli bir psikoterapist tarafından aktarıldığı, açıkça tanımlanmış teröpatik bir programdır. Psikoeğitim bütüncül tedavi planınızın bir parçası olmalıdır. Hastalığınız ve tedavisi hakkında daha fazla bilgi sahibi olmanızı, bunları daha iyi anlamanızı sağlayacak ve hastalıkla daha etkili bir şekilde başa çıkmanıza yardım edecektir. Ayrıca ilaç tedavinize uyumunuzu da artıracaktır. Birçok insan psikoeğitim sırasında sadece açıklamalardan değil, aynı zamanda da sürecin kendisinde çok şey öğrendiklerini belirtmişlerdir. Psikoeğitim farklı yollarla sunulabilmektedir. Terapistle birebir görüşmeler, bakım verenler ve aile bireyleri için özel oturumlar, bipolar bozukluk pek çok kişinin katıldığı grup oturumları ve hastalarla birlikte ailelerin de katıldığı karma grupların oturumları bunlardandır. Psikoeğitim süreci aylar hatta yıllar sürebilen oturumlar serisi şeklinde olmalıdır. Bilgi en dengeli olduğunuz dönemde, onu en iyi özümseyebileceğiniz zaman verildiğinde daha etkilidir. Tipik bir psikoeğitim programı aşağıdakilere benzer konular içerir: - Manik ve depresif dönemlerin nedenlerinin ve bunları tetikleyen sebeplerin tanınması - Mani ve depresyonun erken belirtilerinin saptanması - Erken belirtilerin ilerleyip hastalığın ortaya çıkmasına engel olma stratejilerinin geliştirilmesi - Durumun gidişinin gösterilmesi için duygudurum günlüklerinin nasıl kullanılacağının öğrenilmesi - İlaç tedavisinin uygulanışı - Yan etkilerin nasıl anlaşılacağı ve bunlara karşı ne yapılacağının öğrenilmesi - Gebelik ve genetik danışmanlık - İlaç tedavisinin kesilmesinin riskleri - Alkol ve madde kullanımından kaçınmaya yardım etme - Günlük yaşam rutinlerinin oluşturulmasına yardım etme - Uyku problemleriyle başa çıkılmasına yardım etme-aşırı uyuma ya da yetersiz uyku - Stresle nasıl baş edileceği - Problem çözmeye yardımcı olma Aile odaklı psikoeğitim ayrıca bipolar bozukluklu hastaya bakım sırasında gelişebilecek finansal, sosyal ve psikolojik sorunların çözümleriyle de ilgilenir. Psikoeğitim servislerine yakınınızdaki psikolojik eğitim koordinatörleriyle iletişime geçerek, ruh sağılığı merkezlerine ya da aile hekiminize başvurarak ya da ruh sağlığı destek grupları kanalıyla erişebilirsiniz. Kişisel İlişkileri Yönetme Bipolar bozuklukla yaşamak kolay değildir. İlişkilerde kopma ve parçalanmalara neden olabilecek dayanılmaz sorunlara sebep olabilir. Eğer manik ya da depresif bir dönemin ortasındaysanız aile ilişkilerinin ve diğer ilişkilerinizin zarar gördüğünü fark edemeyecek durumda olabilirisiniz. Sonrasında düzelmeye başladığınızda etrafınızda kimsenin kalmamış olduğunu görebilirsiniz. Bipolar bozukluklu birine bakım verirken arkadaşlarınız, meslektaşlarınız ve ailenizle olan ilişkilerinizde zorluklarla karşı karşıya kalabilirsiniz. Bunlar öyle zamanlardır ki, gerçek arkadaşlarınızın kimler olduğunu anlarsınız. Bazen arkadaşınız sandığınız kişilerin yavaşça sizden uzaklaştıklarını fark edersiniz. Hatta aile bireyleri bile uzak durabilirler. Yakın ilişkilerinizdeki gerginlikler su üstüne çıkabilir. Bu ve buna benzer soruların hiç de kolay yanıtları yoktur. Ancak bunları kolaylaştırabilecek bazı pratik adımlar bulunmaktadır. Bipolar bozuklukla ilgili daha fazla şey öğrenin ve arkadaşlarınıza ve ailenize bunları anlatın—ne olduğunu anlarlarsa sizin davranışlarınıza karşı daha anlayışlı olurlar - Konuşun—her şey çok zor olsa bile sizi sevenler ve siz iletişimi kesmeyin. - Dürüst olun—korkularınız, umutlarınız ve gelecek planlarınız hakkında - Sınırlarınızı çizin—yakınınızdakilere onlardan ne istediğinizi ve en önemlisi de ne istemediğinizi anlatın - Yakın arkadaşlarınıza ve ailenize güvenmeye çalışın. Onların sizin için en iyisini istediklerini bilin - Utanmayın—bipolar bozukluk sizin hatanız değildir - Bipolar bozukluğu olan başka hastalardan öğrenin—bipolar bozukluk destek grupları bunun için var ve size yardım edebilirler Elif’in görüşü Kocam Gökhan 30 yıl öncesinde evlendiğimizden beri bipolar bozukluk hastası. Her zaman mükemmel bir şekilde bununla başa çıkmıştır. İlaçlarını düzenli kullanmıştır, tempolu bir işte çalışır, ve iki çocuğumuzu yetiştirmemizde katkı sağlamıştır. Fakat geçen sene emekli olmasıyla her şey değişti. İlaçlarını içmeyi bıraktı, çok öfkeliydi ve saçma planlar yapmaya, ihtiyacımız olmayan şeyler satın almaya başladı. Sonunda evden çıktı. Onun için çok endişelendim ve onu çok özledim. Ailesi olarak Gökhan’ın psikiyatri yardım ekibinden oldukça fazla fayda sağlayacağından emindik. Ama bazen ‘Ya ben ne olacağım? Bana kim destek olacak?’ diye endişelenirdim. Yerel bir bakım verenler grubuyla temasa geçtim. Birileriyle konuşmak, yaşadıklarımı paylaşmak muazzam bir yardım oldu ve olanların benim hatam olmadığını anlamamı sağladı. Yavaş yavaş ikna çabalarıyla Gökhan’ı eve dönmeye razı ettim. Onu tekrar bizimle birlikte görmek çok güzel. Her şey hala zor belki ama iyiye gidiyor. Gökhan’ın görüşü Emekli olduğumda; bunun çok güzel olduğunu, artık hayatımı her zaman istediğim gibi yaşayabileceğimi düşündüm. Daha hızlı bir araba aldım, daha pahalı bir eve taşındım, piyano çalmayı öğrenmeye karar verdim ve golf klubüne üye oldum. 6 ay sonra kendimi yalnız yaşarken buldum; kullanılmamış spor malzemeleri ve hiç çalmadığım, hatta bunun için çaba bile harcamadığım bir piyano ile birlikteydim. İtiraf etmeliyim ki dipteydim. Her şey iç karartıcı görünmeye başlamıştı. İyi ki ailem son derece destekleyiciydi. Evi terk ettiğimde kızlarımın gözleri benim üzerimdeydi ve doktorumla temas halinde olup olmadığımı kontrol ediyorlardı. Sonra, ben depresyona girdiğimde karım yanıma geldi ve uygun şekilde beslendiğimden emin olmaya çalışıyordu. Karım daha da sık ziyaret etmeye başlayınca, en sonunda geri dönmeye karar verdim. Artık kendimi daha iyi hissediyorum. Yol açtığım bu durumdan dolayı oldukça utanıyorum ve bana yardım eden herkese teşekkür ediyorum. (*) Bipolar bozuklukla yaşamayı öğrenmek (Yardımcı Rehber) - Bristol-Myers Squibb Company işbirliği ile Otsuka Pharmaceutical Europe, Ltd. Tarafından yayınlanmıştır. 2011